Suske en Wiske op het WWW - Versus

Schanulleke leeft!


Dit artikel is voor het eerst verschenen in Versus no. 36 (december 1996).

Het hartediefje van Wiske komt al voor in de allereerste strook van De avonturen van Rikki en Wiske. In de loop der tijd heeft Wiske meerdere malen haar leven gewaagd om het leven van haar voddenpopje te redden. Als Schanulleke al eens zoek raakt, dan is haar poppenmoeder ontroostbaar en komen haar vrienden meestal snel in actie om haar op te sporen.
Meestal wordt Schanulleke aan de hand van Wiske door de avonturen heen gevoerd. Door toedoen van allerlei tovenaars en andere magische krachten komt ze echter ook diverse keren echt tot leven. In die gevallen blijkt ze een eigen wil te hebben. Een wil die soms indruist tegen die van Wiske en haar vrienden.
In het volgende artikel wil ik een overzicht geven van de avonturen waarin het popje van Wiske een eigen leven leidt en aan de hand daarvan op zoek gaan naar de mens achter de pop.

Prinses Zagemeel
Hoewel niet van koninklijke bloede stamt Schanulleke in ieder geval wel af van prinsesselijk zaagsel, zoals blijkt in dit verhaal. De waaiboom waarin prinses Shehera-Sa-ga-Mell door toedoen van de boze tovenaar Ali-ben-Salami is veranderd wodt gekapt en in België vermalen tot zaagsel. Het gedeelte van dit "zagemeel" waar de prinses zich in bevindt wordt uiteindelijk gebruikt om Schalulleke mee op te vullen.
Aan het eind van het verhaal verliest Wiske's popje haar royale vulling wanneer de betovering die de prinses gevangen hield ongedaan wordt gemaakt. Vanaf dat moment gaat zij door het leven met haren uit de staart van de, eveneens onttoverde, "centaul" Lambik als vulling. In feite kan ze dus als een soort afstammeling van Lambik worden gezien. Misschien is dit een verklaring voor gedrag dat ze in latere avonturen vertoont?
In het begin van het avontuur is Schalulleke voor het eerst "in actie" te zien. Zij richt zich in een visioen tot de geliefde van prinses Shehera-Sa-ga-Mell om hem te laten weten waar ze zich bevindt. Deze scene duurt slechts drie plaatjes en verraadt verder weinig over het karakter van de voddenpop.

Bibbergoud
De tweede keer dat Schalulleke een bewegende rol speelt is in dit Wild West avontuur. Door toedoen van de sprekende totem van de Flatfeets wordt ze groot en levend gemaakt. Bovendien krijgt ze een wreed karakter en wordt ze na de betovering de leider van die indianenstam. Met een masker op, om niet herkend te worden door haar vrienden, en gestoken in een indiaans kostuum probeert ze te voorkomen dat Suske, Wiske en Lambik de Bibbergoudmijn bereiken.
De betovering wordt pas verbroken nadat Sidonia, vermomd als beer op sokken, de sprekende totem met een lading dynamiet heeft opgeblazen. Daarna is Schalulleke weer een gewoon lappenpopje dat door Wiske liefdevol in de armen kan worden gesloten.
Bij dit eerste actieve optreden toont Wiske's pop een geheel slechte inborst. Ze deinst er zelfs niet voor terug om haar vrienden om het leven te brengen. Aangezien dit gedrag echter geheel en al wordt veroorzaakt door de betovering van de totem geeft dit geen beeld van haar eigen karakter.

De sterrenplukkers
In het hiervoor genoemde verhaal had Schalulleke een belangrijke rol in het avontuur. Tijdens het verblijf van Suske en Wiske in de Sterrenplukkerskolonie heeft ze echter slechts iets meer dan één pagina tot haar beschikking.

Lambik vraagt Wiske wat zij zou wensen, waarop deze antwoordt: "Ooo!!.... Dat weet ge zo he!..... Maak mijn Schalulleke zo groot als ik.. Met schoon kleren .. Een strik op haar achterwerk en laat ze leven ... Spreken en lopen en zo!" Met zijn toverbeeldje weet Lambik deze wens te verullen. Het resultaat is echter niet dat waarop Wiske had gerekend. De grote Schalulleke blijkt een verwaand wicht te zijn dat nuffige trekjes vertoont en niet met Wiske wil spelen. Nadat ze bovendien ook nog in botsing komt met Suske's hondje, waardoor Suske en Wiske ruzie krijgen, maakt Lambik de betovering snel weer ongedaan.

Het vliegende bed
Als verjaardagscadeau voor Wiske wordt Schanulleke voorzien van een opwindmechanisme waardoor ze kan lopen. Wanneer Wiske nog bezig is om haar vrienden te bedanken voor dit geschenk loopt haar popje direct de deur uit, waarmee ze de aanzet geeft voor een hele serie gebeurtenissen.
Uiteindelijk leiden deze voorvallen ertoe dat Schanulleke wordt besprenkeld met een speciale vloeistof, een uitvinding van een geleerde uit het begin van de vorige eeuw. Het gevolg daarvan is dat ze tot uitgroeit tot een ware reuzin. Als het opwindmechanisme dan ook nog in werking treedt begint ze een bedreiging te vormen voor een dorp waar ze recht op afloopt. Gelukkig is het effect van de vloeistof uitgewerkt voordat Wiske's hartedief met behulp van een springlading zal worden opgeblazen. Het mechanisme is na de terug-verkleining van Schanulleke kennelijk ook beschadigd want in de volgende verhalen kan ze niet meer lopen.
Welliswaar komt de hoofdpersoon van dit overzicht in dit verhaal niet echt tot leven, ze beweegt alleen door het ingebouwde mechanisme, toch speelt ze een belangrijke rol in dit avontuur. Een reden om Het vliegende bed in dit artikel op te nemen.

De Dulle Griet
Omdat Dulle Griet kan worden overmeesterd nadat ze is uitgegleden over Schanulleke, die haar door Wiske voor de voeten werd geworpen, koestert ze een grote wrok tegen dat onschuldige popje. Op allerlei manieren probeert ze wraak te nemen, o.a. door een poging om haar te overrijden met Suskes speelgoedtrein. Wanneer ze in een mijn in het nauw wordt gedreven betovert ze Schanulleke waardoor deze levend en zo groot als een mens wordt. Dulle Griet probeert haar vervolgens tot een oorlogsstookster te maken. De groot geworden pop weet haar met een gloedvol betoog tegen de oorlogswaanzin er echter van te overtuigen dat ze op het verkeerde pad zit en beter naar vrede kan streven. Hierdoor tot inkeer gekomen besluit Dulle Griet om al haar wandaden weer goed te maken.
Nadat ze weer is verkleind zorgt Schanulleke er ook nog voor dat Suske, Wiske en Dulle Griet uit de, inmiddels ingestortte mijn waar ze zich in bevinden kunnen worden bevrijd. Als Dulle Griet met behulp van de Teletransfor weer terug is geplaatst op het schilderij van Pieter Brueghel verandert Schanulleke weer in een levenloze pop.

Dit is het eerste verhaal waarin Schanulleke blijk geeft van een nobel karakter. In haar eerdere optredens was ze niet bepaald sympathiek te noemen. Er lijkt echter toch een goed mens in haar te schuilen.

Twee toffe totems
De toespraken die Schanulleke in dit verhaal tegen Suske en Wiske houdt blijken aan het eind van het verhaal in werkelijkheid te zijn uitgesproken door Tante Sidonia. Deze had een microfoontje in haar verstopt om op die manier Suske en Wiske tot contestatie aan te zetten tegen de begane fouten door volwassen mensen.
Hoewel het begin van het verhaal doet vermoeden dat Schanulleke weer een eigen leven leidt, blijkt dat uiteindelijk dus in het geheel niet het geval te zijn.

De poppenpakker
Als Lambik het strikje steelt van de Mefisto pop in het Poppenmuseum raakt hij in de macht van deze duivel. Vermomd als Semar Wajang, de poppenspeler ontvoert hij een groot aantal poppen uit het museum. Ook Schanulleke wordt door hem ontvoerd en meegenomen naar Poppenland. Daar komen eens in de honderd jaar de poppen gedurende een week tot leven. De bewoners van Poppenland begroeten de komst van Schanulleke met grote vreugde en beginnen een feest om dat te vieren. Mefisto ontsteekt in woede als hij van dit feest op de hoogte wordt gesteld en gebiedt Lambik om haar naar hem toe te brengen want: "In dat ene eenvoudige popje ligt nog de kracht van speelse onbezoedelde jeugd. De basis van een moederhart!" Hij wil Schanullekes eenvoud breken en haar aan hem onderwerpen.
Ondanks het feit dat er voor haar wordt gefeest is Schanulleke niet gelukkig in Poppenland want ze verlangt naar Wiske. De clownspop Pierrot probeert haar te troosten en de twee worden verliefd op elkaar. De komst van Lambik verstoort de rust in Poppenland. Hij dreigt het poppendorp plat te branden als Wiske's pop niet met hem meegaat naar Mefisto. Om het dorp te sparen biedt Schanulleke aan om naar de duivel toe te gaan. De andere poppen willen daar echter niets van weten en de strijd om het poppendorp begint. Door tussenkomst van Jerom winnen de poppen de slag.
Wiske, die met Jerom mee was gekomen vindt haar popje, dat inmiddels behalve levend geworden ook weer een flink stuk gegroeid is terug en opgetogen sluiten "moeder en kind" elkaar in de armen.
Lambik is inmiddels nog steeds in de macht van Mefisto. Schanulleke en Pierrot dringen het paleis van de duivel binnen om Lambik te bevrijden. De clown moet deze poging met zijn leven bekopen, Schanulleke treurend achter latend. Ze weet echter wel het strikje van Mefisto van Lambiks hals te verwijderen zodat deze weer gewoon wordt en kans ziet om Mefisto te verslaan.
Nadat een week is verstreken is de betovering voorbij en worden Schanulleke en alle overige poppen weer gewoon speelgoed en krijgen ze hun gewone formaat terug.

In dit verhaal vertoont Schanulleke tot dusver de meeste emoties. Verdriet om het gescheiden zijn van Wiske en de dood van Pierrot, vreugde om het weerzien met haar grootste vriendin en verliefdheid, die helaas in de kiem wordt gesmoord.
Bovendien toont ze tot twee keer toe dat ze bereid is om zich geheel voor anderen op te offeren, eerst om het poppendorp te behoeden voor vernietiging en later ook om Lambik te redden.

De vlijtige vlinder
Wiske raakt ernstig ziek wanneer haar lappenpop als gevolg van een ondoordachte daad van Lambik met de Teletijdmachine naar het oude China wordt geflitst. De zoektocht die ze vervolgens met haar vrienden in dat land onderneemt leidt ertoe dat ze van de fee Akiko een zilveren kistje krijgen met een middel om de mensen dichter bij elkaar te brengen. Dit middel blijken twee kleine vleugeltjes te zijn. Schanulleke krijgt ze om en hiermee fladdert ze van mens tot mens. De personen die ze passeert sluiten vriendschap met elkaar haar vliegtocht is dan ook een groot succes. Totdat ze tegen een hoogspanningsleiding aanvliegt en daardoor haar vleugels verbrandt.
Echt leven doet Schanulleke in dit verhaal niet. Het zijn de vleugeltjes die haar laten bewegen. Wanneer ze zelf invloed zou hebben gehad op de vliegtocht zou ze, gezien haar eerdere belevenissen waarschijnlijk echter wel tevreden zijn geweest met haar missie in dit avontuur.

De sputterende spuiter
Van genegenheid voor Wiske is geen sprake meer als Schanulleke weer tot leven komt in dit avontuur. Met de vloeistof die Lambik heeft aangemaakt volgens het recept van een alchemist in een oud kruidenboek kunnen levenloze voorwerpen tot leven worden geroepen en degene die dat doet kan ze zijn wil opleggen. Nadat dit aftreksel in handen valt van Borris Borrel bespuit hij er onder andere Wiske's pop mee. Deze wordt zeer agressief. Ze trapt Wiske, smijt met een vaas en probeert het huis van Tante Sidonia in brand te steken. Gelukkig is het kruidenmengsel uitgewerkt voordat Wiske haar, tot het uiterste getergd, met een geweer neer kan schieten.
Of het nu komt door de vloeistof of door de wil van Borris Borrel wordt niet duidelijk. Wel opvallend is dat de aardige Schanulleke uit eerdere verhalen volkomen onherkenbaar is in het pesterige popje dat hier gedurende enkele pagina's te zien is.

Het bretoense broertje

Via de Kindertelefoon doet Schanulleke een radeloze smeekbede voor een broertje. Zij vertelt haar vrienden dat ze tot leven is gekomen door toedoen van een Bretoense visser. Deze staat op een schilderij dat Lambik van een onbekende man heeft gekocht. Eén keer per jaar wordt die visser zelf levend en met een toverformule weet hij ook van Schanulleke een levende en sprekende pop te maken. Schanulleke blijkt echter niet tevreden te zijn met haar bestaan en de moederlijke liefde van Wiske. Ze wil een broertje die ervoor zorgt dat ze niet meer eenzaam is.
Tante Sidonia maakt daarop een pop naar het evenbeeld van de Bretoense visser op het schilderij. Aanvankelijk sluit ze deze enthousiast in haar armen maar ontsteekt al snel in woede als blijkt dat hij niet leeft. Met behulp van professor Barabas, die de visser op het schilderij via een computer ondervraagt, wordt ontdekt dat op een eiland voor Bretagne een geheim wordt bewaard waarmee poppen levend kunnen worden gemaakt.
Na veel avonturen wordt het eiland gevonden. Daar is de toverstaf van Merlijn, de tovenaar van het hof van Koning Arthur, aanwezig waarmee Schanullekes wens kan worden vervuld. Het visserspopje wordt tot leven gewekt en krijgt de naam Yannig. De poppen zijn gelukkig samen, maar Wiske wordt jaloers omdat zij geen aandacht meer krijgt van haar lieveling. Het geluk van Schanulleke wordt wreed verstoord als Yannig verliefd wordt op één van de feetjes die het eiland bewonen. Kwaad keert ze zich van Yannig af maar ook Wiske krijgt een woedeaanval te verduren als zij het gedrag van Schanulleke's broertje probeert uit te leggen.
Ondanks haar woede redt Schanulleke het leven van Wiske. Als een pijl de rug van Wiske dreigt te doorboren offert ze zich op en werpt zich in de baan van het projectiel. Na die daad, waarbij ze slechts wat zaagmeel heeft verloren, verzoent ze zich met haar broertje en wenst hem geluk met het feetje. Die twee trouwen en vervolgens verlaten Schanulleke en haar vrienden het eiland. Tijdens de terugtocht verstrijkt de betovering en wordt Schanulleke weer een gewone, levenloze, pop.

Opnieuw komt het opofferingsgezinde karakter van Schanulleke duidelijk naar voren in dit album. Ook geeft ze weer blijk van diverse heftige emoties, die elkaar in hoog tempo opvolgen. Ze heeft in deze emotionele buien veel weg van haar poppenmoeder, die ook snel jaloers is als Suske eens naar een ander meisje durft te kijken. Het spreekwoord "Zo moeder, zo dochter" is hier op zijn plaats. Uiteindelijk toont Schanulleke echter aan nog steeds een goede inborst te hebben.

De bonkige baarden
In dit verhaal zit er geen leven in Wiske's popje. Ik vermeld het hier slechts omdat er op een er in dit avontuur op een gegeven moment helemaal niets meer in haar zit. Suske schiet per ongeluk een pijl door haar heen waarna ze in zee valt. Als Jerom haar uit zee heeft opgevist blijkt dat alle vulling is weggestroomd. Tijdens een operatie krijgt ze een nieuwe vulling van zaagsel toegediend. Hiermee is een einde gekomen aan de periode waarin Schanulleke met Lambiks centaurhaar was gevuld.
Overigens lijkt het erop dat de harige vulling al eerder is vervangen, of in ieder geval vergeten, want er worden af en toe opmerkingen over Schanulleke gemaakt die ervan uitgaan dat ze met zaagsel is gevuld. Wanneer Gabriel in Het brommende brons een steentje in de pop stopt, waardoor Wiske met standbeelden kan praten, zegt hij: "Maar omdat niemand het mag weten snij ik Schanulleke open en stop ik het in haar zaagsel!" En ook in het hiervoor genoemde verhaal, Het broense broertje, verliest Schanulleke zaagsel als ze door de pijl wordt geraakt.

De speelgoedspiegel
Evenals in De poppenpakker komen er in dit verhaal veel poppen tot leven. De onthaalmoeder Favorine uit Toiland haalt dagelijks kinderen van werkende ouders van de straat en neemt ze mee naar haar land waar de kinderen naar hartelust kunnen spelen. Om de kinderen niet teveel af te schrikken wekt ze hun poppen tot leven. De poppen brengen hun baasjes naar Favorine toe. Schanulleke zorgt er op die manier voor dat Suske en Wiske ook in Toiland terecht komen. Schanulleke gedraagt zich in dit verhaal als een gewoon klein kind. Ze ontsteekt alleen even in woede als Wiske twijfelt aan de goede bedoelingen van de onthaalmoeder.

Wordt vervolgd