Schanulleke leeft!
Het hartediefje van Wiske komt al voor in de allereerste strook van
De avonturen van Rikki en Wiske. In de loop der tijd heeft Wiske
meerdere malen haar leven gewaagd om het leven van haar voddenpopje
te redden. Als Schanulleke al eens zoek raakt, dan is haar poppenmoeder
ontroostbaar en komen haar vrienden meestal snel in actie om haar op
te sporen.
Meestal wordt Schanulleke aan de hand van Wiske door de avonturen
heen gevoerd. Door toedoen van allerlei tovenaars en andere magische
krachten komt ze echter ook diverse keren echt tot leven. In die
gevallen blijkt ze een eigen wil te hebben. Een wil die soms
indruist tegen die van Wiske en haar vrienden.
In het volgende artikel wil ik een overzicht geven van de avonturen
waarin het popje van Wiske een eigen leven leidt en aan de hand
daarvan op zoek gaan naar de mens achter de pop.
Prinses Zagemeel
Hoewel niet van koninklijke bloede stamt Schanulleke in ieder geval
wel af van prinsesselijk zaagsel, zoals blijkt in dit verhaal. De
waaiboom waarin prinses Shehera-Sa-ga-Mell door toedoen van de boze
tovenaar Ali-ben-Salami is veranderd wodt gekapt en in België
vermalen tot zaagsel. Het gedeelte van dit "zagemeel" waar de
prinses zich in bevindt wordt uiteindelijk gebruikt om Schalulleke
mee op te vullen.
Aan het eind van het verhaal verliest Wiske's popje haar royale
vulling wanneer de betovering die de prinses gevangen hield ongedaan
wordt gemaakt. Vanaf dat moment gaat zij door het leven met haren
uit de staart van de, eveneens onttoverde, "centaul" Lambik als
vulling. In feite kan ze dus als een soort afstammeling van Lambik
worden gezien. Misschien is dit een verklaring voor gedrag dat ze in
latere avonturen vertoont?
In het begin van het avontuur is Schalulleke voor het eerst "in
actie" te zien. Zij richt zich in een visioen tot de geliefde van
prinses Shehera-Sa-ga-Mell om hem te laten weten waar ze zich
bevindt. Deze scene duurt slechts drie plaatjes en verraadt verder
weinig over het karakter van de voddenpop.
Bibbergoud
De tweede keer dat Schalulleke een bewegende rol speelt is in dit
Wild West avontuur. Door toedoen van de sprekende totem van de
Flatfeets wordt ze groot en levend gemaakt. Bovendien krijgt ze een
wreed karakter en wordt ze na de betovering de leider van die
indianenstam. Met een masker op, om niet herkend te worden door haar
vrienden, en gestoken in een indiaans kostuum probeert ze te
voorkomen dat Suske, Wiske en Lambik de Bibbergoudmijn bereiken.
De betovering wordt pas verbroken nadat Sidonia, vermomd als beer op
sokken, de sprekende totem met een lading dynamiet heeft opgeblazen.
Daarna is Schalulleke weer een gewoon lappenpopje dat door Wiske
liefdevol in de armen kan worden gesloten.
Bij dit eerste actieve optreden toont Wiske's pop een geheel slechte
inborst. Ze deinst er zelfs niet voor terug om haar vrienden om het
leven te brengen. Aangezien dit gedrag echter geheel en al wordt
veroorzaakt door de betovering van de totem geeft dit geen beeld van
haar eigen karakter.
De sterrenplukkers
In het hiervoor genoemde verhaal had Schalulleke een belangrijke rol
in het avontuur. Tijdens het verblijf van Suske en Wiske in de Sterrenplukkerskolonie heeft ze echter slechts iets meer dan één pagina
tot haar beschikking.
Lambik vraagt Wiske wat zij zou wensen, waarop deze antwoordt: "Ooo!!.... Dat weet ge zo he!..... Maak mijn Schalulleke zo groot als ik.. Met schoon kleren .. Een strik op haar achterwerk en laat ze leven ... Spreken en lopen en zo!" Met zijn toverbeeldje weet Lambik deze wens te verullen. Het resultaat is echter niet dat waarop Wiske had gerekend. De grote Schalulleke blijkt een verwaand wicht te zijn dat nuffige trekjes vertoont en niet met Wiske wil spelen. Nadat ze bovendien ook nog in botsing komt met Suske's hondje, waardoor Suske en Wiske ruzie krijgen, maakt Lambik de betovering snel weer ongedaan.
Het vliegende bed
Als verjaardagscadeau voor Wiske wordt Schanulleke voorzien van een
opwindmechanisme waardoor ze kan lopen. Wanneer Wiske nog bezig is
om haar vrienden te bedanken voor dit geschenk loopt haar popje
direct de deur uit, waarmee ze de aanzet geeft voor een hele serie
gebeurtenissen.
Uiteindelijk leiden deze voorvallen ertoe dat Schanulleke wordt
besprenkeld met een speciale vloeistof, een uitvinding van een
geleerde uit het begin van de vorige eeuw. Het gevolg daarvan is dat
ze tot uitgroeit tot een ware reuzin. Als het opwindmechanisme dan
ook nog in werking treedt begint ze een bedreiging te vormen voor
een dorp waar ze recht op afloopt. Gelukkig is het effect van de
vloeistof uitgewerkt voordat Wiske's hartedief met behulp van een
springlading zal worden opgeblazen. Het mechanisme is na de terug-verkleining van Schanulleke kennelijk ook beschadigd want in de volgende verhalen kan ze niet meer lopen.
Welliswaar komt de hoofdpersoon van dit overzicht in dit verhaal
niet echt tot leven, ze beweegt alleen door het ingebouwde
mechanisme, toch speelt ze een belangrijke rol in dit avontuur. Een
reden om Het vliegende bed in dit artikel op te nemen.
De Dulle Griet
Omdat Dulle Griet kan worden overmeesterd nadat ze is uitgegleden
over Schanulleke, die haar door Wiske voor de voeten werd geworpen,
koestert ze een grote wrok tegen dat onschuldige popje. Op allerlei
manieren probeert ze wraak te nemen, o.a. door een poging om haar te
overrijden met Suskes speelgoedtrein. Wanneer ze in een mijn in het
nauw wordt gedreven betovert ze Schanulleke waardoor deze levend en
zo groot als een mens wordt. Dulle Griet probeert haar vervolgens
tot een oorlogsstookster te maken. De groot geworden pop weet haar
met een gloedvol betoog tegen de oorlogswaanzin er echter van te
overtuigen dat ze op het verkeerde pad zit en beter naar vrede kan
streven. Hierdoor tot inkeer gekomen besluit Dulle Griet om al haar
wandaden weer goed te maken.
Nadat ze weer is verkleind zorgt Schanulleke er ook nog voor dat
Suske, Wiske en Dulle Griet uit de, inmiddels ingestortte mijn waar
ze zich in bevinden kunnen worden bevrijd. Als Dulle Griet met
behulp van de Teletransfor weer terug is geplaatst op het schilderij
van Pieter Brueghel verandert Schanulleke weer in een levenloze pop.
Dit is het eerste verhaal waarin Schanulleke blijk geeft van een nobel karakter. In haar eerdere optredens was ze niet bepaald sympathiek te noemen. Er lijkt echter toch een goed mens in haar te schuilen.
Twee toffe totems
De toespraken die Schanulleke in dit verhaal tegen Suske en Wiske
houdt blijken aan het eind van het verhaal in werkelijkheid te zijn
uitgesproken door Tante Sidonia. Deze had een microfoontje in haar
verstopt om op die manier Suske en Wiske tot contestatie aan te
zetten tegen de begane fouten door volwassen mensen.
Hoewel het begin van het verhaal doet vermoeden dat Schanulleke weer
een eigen leven leidt, blijkt dat uiteindelijk dus in het geheel
niet het geval te zijn.
De poppenpakker
Als Lambik het strikje steelt van de Mefisto pop in het Poppenmuseum
raakt hij in de macht van deze duivel. Vermomd als Semar Wajang, de
poppenspeler ontvoert hij een groot aantal poppen uit het museum.
Ook Schanulleke wordt door hem ontvoerd en meegenomen naar
Poppenland. Daar komen eens in de honderd jaar de poppen gedurende
een week tot leven. De bewoners van Poppenland begroeten de komst
van Schanulleke met grote vreugde en beginnen een feest om dat te
vieren. Mefisto ontsteekt in woede als hij van dit feest op de
hoogte wordt gesteld en gebiedt Lambik om haar naar hem toe te
brengen want: "In dat ene eenvoudige popje ligt nog de kracht van
speelse onbezoedelde jeugd. De basis van een moederhart!" Hij wil
Schanullekes eenvoud breken en haar aan hem onderwerpen.
Ondanks het feit dat er voor haar wordt gefeest is Schanulleke niet
gelukkig in Poppenland want ze verlangt naar Wiske. De clownspop
Pierrot probeert haar te troosten en de twee worden verliefd op
elkaar. De komst van Lambik verstoort de rust in Poppenland. Hij
dreigt het poppendorp plat te branden als Wiske's pop niet met hem
meegaat naar Mefisto. Om het dorp te sparen biedt Schanulleke aan om
naar de duivel toe te gaan. De andere poppen willen daar echter
niets van weten en de strijd om het poppendorp begint. Door
tussenkomst van Jerom winnen de poppen de slag.
Wiske, die met Jerom mee was gekomen vindt haar popje, dat inmiddels
behalve levend geworden ook weer een flink stuk gegroeid is terug en
opgetogen sluiten "moeder en kind" elkaar in de armen.
Lambik is inmiddels nog steeds in de macht van Mefisto. Schanulleke
en Pierrot dringen het paleis van de duivel binnen om Lambik te
bevrijden. De clown moet deze poging met zijn leven bekopen,
Schanulleke treurend achter latend. Ze weet echter wel het strikje
van Mefisto van Lambiks hals te verwijderen zodat deze weer gewoon
wordt en kans ziet om Mefisto te verslaan.
Nadat een week is verstreken is de betovering voorbij en worden
Schanulleke en alle overige poppen weer gewoon speelgoed en krijgen
ze hun gewone formaat terug.
In dit verhaal vertoont Schanulleke tot dusver de meeste emoties.
Verdriet om het gescheiden zijn van Wiske en de dood van Pierrot,
vreugde om het weerzien met haar grootste vriendin en verliefdheid,
die helaas in de kiem wordt gesmoord.
Bovendien toont ze tot twee keer toe dat ze bereid is om zich geheel
voor anderen op te offeren, eerst om het poppendorp te behoeden voor
vernietiging en later ook om Lambik te redden.
De vlijtige vlinder
Wiske raakt ernstig ziek wanneer haar lappenpop als gevolg van een
ondoordachte daad van Lambik met de Teletijdmachine naar het oude
China wordt geflitst. De zoektocht die ze vervolgens met haar
vrienden in dat land onderneemt leidt ertoe dat ze van de fee Akiko
een zilveren kistje krijgen met een middel om de mensen dichter bij
elkaar te brengen. Dit middel blijken twee kleine vleugeltjes te
zijn. Schanulleke krijgt ze om en hiermee fladdert ze van mens tot
mens. De personen die ze passeert sluiten vriendschap met elkaar
haar vliegtocht is dan ook een groot succes. Totdat ze tegen een
hoogspanningsleiding aanvliegt en daardoor haar vleugels verbrandt.
Echt leven doet Schanulleke in dit verhaal niet. Het zijn de
vleugeltjes die haar laten bewegen. Wanneer ze zelf invloed zou
hebben gehad op de vliegtocht zou ze, gezien haar eerdere
belevenissen waarschijnlijk echter wel tevreden zijn geweest met
haar missie in dit avontuur.
De sputterende spuiter
Van genegenheid voor Wiske is geen sprake meer als Schanulleke weer
tot leven komt in dit avontuur. Met de vloeistof die Lambik heeft
aangemaakt volgens het recept van een alchemist in een oud
kruidenboek kunnen levenloze voorwerpen tot leven worden geroepen en
degene die dat doet kan ze zijn wil opleggen. Nadat dit aftreksel in
handen valt van Borris Borrel bespuit hij er onder andere Wiske's
pop mee. Deze wordt zeer agressief. Ze trapt Wiske, smijt met een
vaas en probeert het huis van Tante Sidonia in brand te steken.
Gelukkig is het kruidenmengsel uitgewerkt voordat Wiske haar, tot
het uiterste getergd, met een geweer neer kan schieten.
Of het nu komt door de vloeistof of door de wil van Borris Borrel
wordt niet duidelijk. Wel opvallend is dat de aardige Schanulleke
uit eerdere verhalen volkomen onherkenbaar is in het pesterige popje
dat hier gedurende enkele pagina's te zien is.
Het bretoense broertje
Via de Kindertelefoon doet Schanulleke een radeloze smeekbede voor
een broertje. Zij vertelt haar vrienden dat ze tot leven is gekomen
door toedoen van een Bretoense visser. Deze staat op een schilderij
dat Lambik van een onbekende man heeft gekocht. Eén keer per jaar
wordt die visser zelf levend en met een toverformule weet hij ook
van Schanulleke een levende en sprekende pop te maken. Schanulleke
blijkt echter niet tevreden te zijn met haar bestaan en de
moederlijke liefde van Wiske. Ze wil een broertje die ervoor zorgt
dat ze niet meer eenzaam is.
Tante Sidonia maakt daarop een pop naar het evenbeeld van de
Bretoense visser op het schilderij. Aanvankelijk sluit ze deze
enthousiast in haar armen maar ontsteekt al snel in woede als blijkt
dat hij niet leeft. Met behulp van professor Barabas, die de visser
op het schilderij via een computer ondervraagt, wordt ontdekt dat op
een eiland voor Bretagne een geheim wordt bewaard waarmee poppen
levend kunnen worden gemaakt.
Na veel avonturen wordt het eiland gevonden. Daar is de toverstaf
van Merlijn, de tovenaar van het hof van Koning Arthur, aanwezig
waarmee Schanullekes wens kan worden vervuld. Het visserspopje wordt
tot leven gewekt en krijgt de naam Yannig. De poppen zijn gelukkig
samen, maar Wiske wordt jaloers omdat zij geen aandacht meer krijgt
van haar lieveling. Het geluk van Schanulleke wordt wreed verstoord
als Yannig verliefd wordt op één van de feetjes die het eiland
bewonen. Kwaad keert ze zich van Yannig af maar ook Wiske krijgt een
woedeaanval te verduren als zij het gedrag van Schanulleke's
broertje probeert uit te leggen.
Ondanks haar woede redt Schanulleke het leven van Wiske. Als een
pijl de rug van Wiske dreigt te doorboren offert ze zich op en werpt
zich in de baan van het projectiel. Na die daad, waarbij ze slechts
wat zaagmeel heeft verloren, verzoent ze zich met haar broertje en
wenst hem geluk met het feetje. Die twee trouwen en vervolgens
verlaten Schanulleke en haar vrienden het eiland. Tijdens de
terugtocht verstrijkt de betovering en wordt Schanulleke weer een
gewone, levenloze, pop.
Opnieuw komt het opofferingsgezinde karakter van Schanulleke duidelijk naar voren in dit album. Ook geeft ze weer blijk van diverse heftige emoties, die elkaar in hoog tempo opvolgen. Ze heeft in deze emotionele buien veel weg van haar poppenmoeder, die ook snel jaloers is als Suske eens naar een ander meisje durft te kijken. Het spreekwoord "Zo moeder, zo dochter" is hier op zijn plaats. Uiteindelijk toont Schanulleke echter aan nog steeds een goede inborst te hebben.
De bonkige baarden
In dit verhaal zit er geen leven in Wiske's popje. Ik vermeld het
hier slechts omdat er op een er in dit avontuur op een gegeven
moment helemaal niets meer in haar zit. Suske schiet per ongeluk een
pijl door haar heen waarna ze in zee valt. Als Jerom haar uit zee
heeft opgevist blijkt dat alle vulling is weggestroomd. Tijdens een
operatie krijgt ze een nieuwe vulling van zaagsel toegediend.
Hiermee is een einde gekomen aan de periode waarin Schanulleke met
Lambiks centaurhaar was gevuld.
Overigens lijkt het erop dat de harige vulling al eerder is
vervangen, of in ieder geval vergeten, want er worden af en toe
opmerkingen over Schanulleke gemaakt die ervan uitgaan dat ze met
zaagsel is gevuld. Wanneer Gabriel in Het brommende brons een
steentje in de pop stopt, waardoor Wiske met standbeelden kan
praten, zegt hij: "Maar omdat niemand het mag weten snij ik
Schanulleke open en stop ik het in haar zaagsel!" En ook in het
hiervoor genoemde verhaal, Het broense broertje, verliest
Schanulleke zaagsel als ze door de pijl wordt geraakt.
De speelgoedspiegel
Evenals in De poppenpakker komen er in dit verhaal veel poppen tot
leven. De onthaalmoeder Favorine uit Toiland haalt dagelijks
kinderen van werkende ouders van de straat en neemt ze mee naar haar
land waar de kinderen naar hartelust kunnen spelen. Om de kinderen
niet teveel af te schrikken wekt ze hun poppen tot leven. De poppen
brengen hun baasjes naar Favorine toe. Schanulleke zorgt er op die
manier voor dat Suske en Wiske ook in Toiland terecht komen.
Schanulleke gedraagt zich in dit verhaal als een gewoon klein kind.
Ze ontsteekt alleen even in woede als Wiske twijfelt aan de goede
bedoelingen van de onthaalmoeder.
